Narcisten lijken vaak onaantastbaar en vol zelfvertrouwen, maar achter dat masker schuilt een diepgewortelde angst: afwijzing. Hoewel ze anderen kleineren om hun eigen ego te beschermen, is het juist de afwijzing die hen het meest kwetst. Maar waarom? Wat maakt afwijzing zo destructief voor een narcist, en hoe reageren ze wanneer ze geconfronteerd worden met hun grootste angst? In dit artikel ontrafelen we de psychologische dynamiek achter de grootste angst van een narcist en waarom narcisten er alles aan doen om afwijzing te vermijden. Benieuwd hoe je deze tactieken kunt doorzien en jezelf kunt beschermen?
Ik begrijp dat veel mensen al op de hoogte zijn wat narcisme is. Maar ik krijg bijzonder veel vragen via sociale media van een groep mensen die niet weten wat deze stoornis inhoudt. Als je diepgaandere info over narcisme wenst, dan tref je in onderaan dit artikel linkjes terug naar bronnen die uitgebreider op deze onderwerpen ingaan.
De belevingswereld van de narcist
Om te begrijpen waarom narcisten zo bang zijn voor afwijzing, moeten we eerst kijken naar de belevingswereld van de narcist. Een narcist lijkt zelfverzekerd, onaantastbaar en zelfs meedogenloos. Maar die façade verbergt een diepe vorm van onzekerheid. Narcisten hebben een fragiel gevoel van eigenwaarde die volledig afhankelijk is van externe validatie. Met andere woorden: de bevestiging die ze van anderen krijgen.
Het is alsof ze hun zelfbeeld hebben gebouwd op een stapel kaarten waardoor elke afwijzing of vorm van kritiek het kaartentoren laat instorten. Het antwoord waarom narcisten zich zo bedreigd voelen door afwijzing is afkomstig uit hun jeugdjaren. Ze hebben bepaalde emotionele wonden opgelopen zoals een onveilige hechting of andere traumatische ervaringen.
De grootste angst van een narcist en jeugdtrauma
Veel narcisten dragen littekens mee die afkomstig zijn vanuit hun jeugd(jaren). In de meeste gevallen is er sprake van verwaarlozing, afwijzing of emotionele manipulatie door de mensen/verzorgers die hen zouden moeten beschermen.
Die ervaringen creëren een diepe overtuiging dat ze niet goed genoeg zijn. In plaats dat narcisten die kwetsuren verwerken, bouwen ze een ondoordringbaar pantser van arrogantie en superioriteit om zichzelf te beschermen.
Het idee dat iemand hen kan afwijzen, herinnert de narcist aan dat oorspronkelijke gevoel van waardeloosheid. Daarom kunnen narcisten heftige reacties hebben op zelfs de kleinste vormen van kritiek of afwijzing. Het is alsof hun hele zelfbeeld op het spel staat.
Een belangrijke kanttekening die ik wil maken is dat trauma geen vereiste is om narcisme te ontwikkelen.
Een oververwende opvoeding, waarbij het kind alles mag en negatief gedrag door de ouders werd goedgepraat of aangemoedigd, kan ook narcisme in stand brengen. Kinderen ontwikkelen hierdoor een grandioos zelfbeeld waardoor ze denken dat ze verheven zijn boven anderen en andere mensen respectloos mogen behandelen.
In mijn nieuw boek ‘Co-ouderschap met een narcistische ex’ en ‘Uit de klauwen van een narcist’ ga ik op basis van wetenschappelijk onderzoek uitgebreid in hoe narcisme zich ontwikkelt en ontstaat.
De grootste angst van een narcist en waarom afwijzing zo’n grote dreiging vormt
Afwijzing is voor een narcist meer dan alleen een gevoel van tegenslag. Het is een directe aanval op hun identiteit. Narcisten zien de wereld zwart-wit: je bent óf met hen, óf tegen hen. Elke vorm van afwijzing wordt geïnterpreteerd als verraad en bevestigt hun diepste angst dat ze niet geliefd of waardevol zijn.
Wat interessant is, is dat narcisten vaak zo goed zijn in het voorkomen van afwijzing door continu de controle over situaties te behouden. Ze zullen je manipuleren, gaslighten en charmant overkomen, alleen maar om de kans op afwijzing te verkleinen. Dit gedrag is hun manier om de controle over hun kwetsbaarheid te bewaren.
De grootste angst van een narcist en narcistische woede
Wanneer narcisten worden afgewezen, kan dit leiden tot wat we ‘narcistische woede’ noemen. Dit is een extreme emotionele reactie waarbij de narcist niet in staat is om zijn woede en frustratie op een gezonde manier te uiten. In plaats daarvan kunnen ze explosief reageren door te schelden, te vernederen of zelfs gewelddadig te reageren.
Deze woede is niet alleen een reactie op de afwijzing zelf, maar ook op de diepgewortelde angst om als zwak of minderwaardig gezien te worden. Een narcist heeft een grandioos zelfbeeld nodig om zichzelf te beschermen tegen die pijn. Afwijzing breekt dat beeld, en dat kunnen ze gewoonweg niet toestaan.
De rol van idealisatie en devaluatie
Een ander verdedigingsmechanisme die narcisten gebruiken om afwijzing te voorkomen is het proces van idealisatie en devaluatie. In (liefdes)relaties zullen narcisten je eerst op een voetstuk plaatsen. In het begin van de relatie ben je perfect en kan je niets verkeerd doen. Dit is wat we idealisatie noemen. Maar zodra er een teken van afwijzing komt, hoe klein ook, verandert deze dynamiek drastisch en zullen ze jou devalueren door je af te breken en te vernederen alsof je plotseling niets meer waard bent.
Dit gedrag komt voort uit een onvermogen om zich met anderen te verbinden en op een gezonde manier met relaties om te gaan. Het is óf alles, óf niets. En als je hen niet kunt geven wat ze nodig hebben zoals eindeloze validatie, dan ben je in hun ogen waardeloos.
De narcist en verlatingsangst
Hoewel het misschien paradoxaal klinkt, lijden veel narcisten eveneens aan intense verlatingsangst. Ze verlangen ernaar om bewonderd te worden, maar vrezen tegelijkertijd dat mensen hen uiteindelijk zullen verlaten. Deze verlatingsangst voedt hun constante zoektocht naar bevestiging en waardering. Dit verklaart ook waarom narcisten vaak meerdere relaties tegelijkertijd hebben, of voortdurend op zoek zijn naar nieuwe bronnen van aandacht. Ze willen ervoor zorgen dat, mocht één persoon hen afwijzen, er altijd iemand anders is die hen valideert. Dit houdt hen gevangen in een eindeloze cyclus van relaties die nooit echt bevredigend en duurzaam zijn.
De grootste angst van een narcist en schaamte
Wat narcisten echter misschien nog meer vrezen dan afwijzing zelf, is schaamte. Schaamte is voor een narcist ondraaglijk. Terwijl gezonde mensen schaamte kunnen gebruiken als een signaal om hun gedrag te verbeteren, schaadt schaamte het zelfbeeld van een narcist. Het herinnert hen aan hun tekortkomingen en roept die diepe gevoelens van minderwaardigheid op.
Wanneer een narcist wordt geconfronteerd met afwijzing, dan veroorzaakt het een schaamtecyclus, waarin ze zichzelf zowel haten, als anderen de schuld geven voor hun pijn. Dit is een van de redenen waarom ze extreem en wisselvallig gedrag vertonen; ze doen er alles aan om die schaamte te vermijden.
De narcistische cyclus doorbreken
Nu je begrijpt waarom narcisten afwijzing vrezen, is het belangrijk om te weten hoe je jezelf kunt beschermen tegen hun manipulatietactieken. De belangrijkste stap is het herkennen van het narcistisch gedragspatroon. Narcisten zullen altijd proberen om de controle te behouden. Door je eigen grenzen te stellen en te handhaven en niet toe te geven aan hun behoefte aan constante validatie, kun je de cyclus doorbreken.
Dit betekent niet dat je ze moet veranderen. Want dat is onmogelijk. Je kunt wel leren hoe je jezelf emotioneel kunt beschermen om ervoor te zorgen dat de narcist je leven niet meer beheerst. Bovendien ben je niet verantwoordelijk voor hun gedrag of hun angst voor afwijzing.
Het is niet makkelijk om met een narcist om te gaan, vooral als je niet weet dat hun angst voor afwijzing hen tot extreme gedragingen kan drijven. Maar kennis is macht! Door te begrijpen wat er achter hun gedrag schuilt, kun je jezelf wapenen tegen hun (toekomstige) manipulaties.
Grenzen stellen
Allereerst moet je consequent je grenzen stellen en handhaven. Narcisten zullen voortdurend proberen om jouw grenzen af te tasten. Door zelfbewust je grenzen te bepalen, kun je jezelf beschermen. Wanneer de narcist je probeert te manipuleren dan moet je dat gedrag niet accepteren. Je stelt een duidelijke grens en je houdt je er consequent aan.
Wees eveneens consistent in het stellen van je grenzen. Dit betekent dat je niet met je grenzen moet verschuiven. Narcisten voeden zich met jouw emotionele reacties. Reageer dus kalm en niet emotioneel.
Loskomen van narcistische controle
Het is belangrijk om te begrijpen dat je niet verantwoordelijk bent voor de verlatingsangst van de narcist. Vaak zullen narcisten je proberen vast te houden door je schuldgevoelens aan te praten of door je emotioneel te manipuleren.
Ze kunnen zeggen dat ze je nodig hebben of dat jij de oorzaak bent van hun pijn. Maar het belangrijkste dat je kunt doen is je emotioneel van hun gedrag loskoppelen. Jij bent niet verantwoordelijk voor hun welzijn, hoe hard ze dat ook te beweren. Oefen daarom met het nemen van emotionele afstand en laat je niet meeslepen.
Zorg voor een ondersteunend netwerk zoals vrienden, familieleden of een therapeut zodat je niet afhankelijk bent van de validatie van de narcist. Werk aan je zelfbeeld en zelfvertrouwen. Slachtoffers met een laag zelfbeeld zijn vatbaarder voor de manipulatietactieken van een narcist.
Reageer niet op met eigen boosheid of frustraties hun woede. Probeer hen ook niet te veranderen want je komt gegarandeerd terug van een kale reis. Ze zullen hoe dan ook proberen om je emotioneel uit balans te halen, blijf kalm, beheerst en dicht bij jezelf.
Zelfzorg is de sleutel naar herstel
De cyclus van narcistisch misbruik doorbreken werkt alleen als je goed voor jezelf zorgt. Narcisten voeden zich met jouw emotionele reacties. Werk aan je assertiviteit en zorg dat je sterk in je schoenen staat.
Blijf altijd trouw aan jouw waarden en normen en laat de narcist niet bepalen wat goed voor je is. Zorg bovendien voor je mentale en fysieke gezondheid. Neem tijd voor jezelf, zorg voor je uiterlijk en schakel indien nodig professionele hulp in.
De hulp van een therapeut inschakelen
Soms geraak je er niet alleen uit, schakel in dit geval professionele hulp in en wacht niet tot de situatie erger wordt. Ik heb het vaker gezegd: er bestaat geen toverformule om los te komen van een narcist. Als slachtoffer moet je zelf actief op zoek gaan oplossingen die jou kunnen helpen.
Professionele hulp zoeken is een teken van sterkte en het laat zien dat je bereid bent om hard aan jezelf te werken. Tot slot kan een therapeut als onafhankelijke persoon je bijkomende inzichten, tips en adviezen geven.
Het is enkel donker als je zelf het licht uitdoet.
Dit vind je wellicht ook interessant
Grandioos narcisme
Kwetsbaar narcisme
Filantropisch narcisme
Antagonistisch narcisme
Kwaadaardig narcisme
Triangulatie
Love bombing
Hoovering
