Elke maand begeleid ik slachtoffers van narcistisch misbruik naar herstel. De verhalen die ik dagelijks van slachtoffers hoor, hebben niet alleen een moeilijke en pijnlijke jeugd veroorzaakt, die mensen hebben ook flink wat schade opgelopen die zich heeft voortgezet tot in hun volwassenheid. Hoewel het leven met een narcistische ouder een negatieve ervaring was, waren er gelukkig ook succesverhalen. Slachtoffers die, ondanks een jeugdtrauma, de kracht hadden gevonden om hun leven weer in eigen handen te nemen.
Het viel me op dat de verschillende ervaringen van slachtoffers veel met elkaar gemeen hadden. Ondanks hun situatie niet bij iedere narcistische ouder van toepassing is, waren er echter wel overeenkomsten hoe het gedrag van de narcistische ouder zich tijdens hun jeugd manifesteerde. Slachtoffers werden ongeldig gemaakt, gecontroleerd of emotioneel op afstand gehouden.
In dit artikel bespreken we de gevolgen voor kinderen die opgroeien met een narcistische ouder. Als je liever de video wilt bekijken, dan vind je onderaan dit artikel een linkje terug.
1 – Invalidatie
Een kenmerkend gedragspatroon van een narcistische ouder is invalidatie. Alles wat hun kinderen bereiken zoals bijvoorbeeld een promotie op het werk, een begrafenis, een verjaardag, enzovoort, staat voor de narcistische ouder altijd in teken van zichzelf: ongeacht de situatie of het onderwerp. Voor de narcistische ouder zijn de behoeften van hun kinderen secundair. Dit betekent dat ze altijd op de tweede plaats komen te staan.
Narcistische ouders kunnen pas de behoeften van hun kinderen vervullen, als ze overeenkomen met de behoefte van de narcist. Bovendien trekken ze continu de besluitvorming van hun kinderen in vraag door op een negatieve manier tegen hen te zeggen dat ze niet weten waar ze mee bezig zijn.
Daarnaast houden narcistische ouders zich ook bezig met tegenprestaties. Als ze zich door hun kinderen gekleineerd voelen, zullen ze hen op een onterechte manier straffen en ondermijnen. Die straffen kunnen variëren van hen de stiltebehandeling geven tot het opzettelijk vergeten van belangrijke gebeurtenissen zoals verjaardagen. Concreet betekent dit dat alle gevoelens die kinderen uiten, ondermijnt en geminimaliseerd worden.
2 – Het nemen van emotionele afstand
Vervolgens gedragen narcistische ouders zich koud en afstandelijk. Dit gedragspatroon is een vorm van ouderlijke verlating omdat de narcistische ouder zijn of haar verantwoordelijkheden met betrekking tot het ouderschap niet aankan.
De narcistische ouder kan misschien wél de basisbehoefte vervullen, maar vaak is er geen sprake van een emotionele band, warmte, liefde, genegen en empathie. Om die reden kunnen kinderen emotioneel niet terecht bij de narcistische ouder wat later bij kinderen voor verlatings- of bindingsangst kan zorgen.
3 – Een ongezonde autoritaire houding
Wat we in de praktijk bij narcistische ouders regelmatig terugzien is het nemen van een ongezonde autoritaire houding. Dit uit zich in controlerende en tirannieke gedragspatronen waarbij ze een blinde gehoorzaamheid van hun kinderen (of andere gezinsleden) opeisen.
Wanneer het kind een hechte band creëert met de andere ouder, dan probeert de narcist er alles aan te doen om hen uit elkaar te drijven en tegen elkaar op te zetten. Narcistische ouders kunnen er over het algemeen niet tegen wanneer hun kind zich met de andere gezinsleden verbindt. Volgens hun is dat een directe bedreiging op hun gevoel van macht en controle.
4 – Een gebrek aan grenzen en veiligheid
Slechte grenzen heeft binnen deze context betrekking op het feit dat narcistische ouders op een opdringerige manier het leven van hun kind binnendringen. Ze eisen van hun kind topprestaties en ze verwachten dat ze zich enkel bezighouden met activiteiten of studierichtingen die overeenkomen met de interesses van de narcistische ouder.
Wanneer slachtoffers volwassen zijn en zelf een gezin stichten, dat levert de narcistische ouder kritiek op hun opvoedingsstijl. Vooral als die opvoeding gekenmerkt wordt door warmte, genegenheid, liefde, empathie en verbondenheid. Cliënten die voor zichzelf hadden gekozen, gaven aan dat hun narcistische ouder hen bij andere familieleden zwart maakte door hen af te schilderen als ondankbaar, afstandelijk en als een probleemkind (triangulatie).
5 – Oppervlakkigheid
Een gedragspatroon dat alle narcistische ouders met elkaar gemeen hebben is dat ze zich meer zorgen maken van wat anderen van hen dachten, in plaats van zich zorgen te maken over hun kinderen. Narcistische ouders gedragen zich als een kameleon die in het bijzijn van anderen een goede show opvoeren en thuis een andere personage aannemen (verborgen narcisme).
Bovendien kunnen narcistische ouders niet de diepte ingaan. Concreet betekent dit dat ze geen diepgaande verbinding met hun kinderen kunnen aangaan omdat hun grandioos zelfbeeld hun primaire bezorgdheid is. Emoties herkennen en bespreekbaar maken vallen volledig buiten hun vermogen. Narcisten zien kwetsbaarheid als een teken van zwakte en dat is wat ze ook van hun kinderen verwachten. Met andere woorden: het gaat om de grootsheid en de validatie van de buitenwereld en niet over het geluk van het kind.
Leven met een narcistische ouder en wat je moet onthouden
We hopen allemaal om door onze ouders of verzorgers geliefd te worden. Net zoals bij een narcistische partner veranderen narcistische ouders niet. Wees je ervan bewust dat een bloedverwantschap voor een narcist geen reden is om kinderen of andere gezinsleden te sparen. Dit komt omdat alles bij hen enkel om zelfbehoud draait.
Zolang een narcist weigert om naar zichzelf te kijken en weigert om aan zichzelf te werken, kan je daar als slechtoffer weinig aan veranderen. Daarom is het belangrijk om de focus op je herstel te houden in plaats van de narcist proberen tot inkeer te brengen.
Dit vind je wellicht ook interessant
Soorten persoonlijkheidsstoornissen (cluster A, B en C)
Dit is waarom je geen medelijden mag hebben met een narcist
Ouderverstoting – De oorzaken en gevolgen
Co-ouderschap met een narcist – Do’s and don’ts