Wat is narcisme?

Wat is narcisme?

Volgens de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) is narcisme een psychische aandoening die onder de cluster B-persoonlijkheidsstoornissen valt. De DSM-5 is een classificatiesysteem waarbij psychische stoornissen worden geclassificeerd volgens nieuw wetenschappelijk onderzoek. Taalkundig gebruik ik narcisme in de hij-vorm. Verander dit gerust door zij want ook vrouwen kunnen aan narcisme lijden. 

NPS = narcistische persoonlijkheidsstoornis

Narcisme volgens de DSM-5

Volgens de DSM-5 vertegenwoordigt een persoonlijkheidsstoornis het onvermogen om een eigen identiteit te ontwikkelen tot interpersoonlijk functioneren dat past binnen het kader van de culturele normen en verwachtingen van het individu. Het is een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt van wat binnen de cultuur van de betrokkene wordt verwacht.

Dit patroon komt op twee (of meer) van de volgende terreinen tot uiting:

• Cognities: manieren van waarnemen en interpreteren van zichzelf, anderen en gebeurtenissen.
• Affectiviteit: de variëteit, intensiteit, labiliteit en adequaatheid van de emotionele reacties.
• Interpersoonlijk functioneren: staat voor empathie en intimiteit.
• Impulsbeheersing: het beheersen van de eigen impulsen

De diagnose wordt gesteld als er sprake is van extreme of ernstige pathologische kenmerken. Persoonlijkheidspsychopathologie vertegenwoordigt de fundamentele stoornissen in het denken (de eigen identiteit) en de vaardigheden met betrekking tot interpersoonlijk functioneren (intermenselijke affectiviteit).

De 9 narcistische kenmerken volgens de DSM-5

De DSM-5 hanteert 9 criteria die van toepassing zijn om tot de diagnose van narcisme te komen. De persoon moet aan tenminste 5 van de 9 criteria voldoen. De criteria zijn als volgt:

• De persoon heeft een opgeblazen gevoel van zichzelf en overdrijft de eigen prestaties en talenten. Hij verwacht dat anderen hem als superieur beschouwen. 
• Hij is verzonken in fantasieën over grenzeloos succes, ambieert grenzeloze macht en vindt zichzelf geniaal. 
• Hij denkt dat hij heel special is en alleen kan omgaan met mensen die bijzonder zijn of een machtige positie bekleden. 
• Hij heeft een extreme behoefte aandacht en bewondering.
• Hij heeft het gevoel bijzondere rechten te hebben: hij heeft bijvoorbeeld onredelijke verwachtingen over een voorkeursbehandeling.
• Gaat op verkenning om zo misbruik te maken van anderen om de eigen doelstellingen te verwezenlijken. 
• Heeft een gebrek aan inlevingsvermogen en empathie.
• Hij is afgunstig ten opzichte van anderen of denkt dat anderen afgunstig zijn op hem en hem alles misgunnen. 
• Stelt zich arrogant op in houding of gedrag.

De enige manier om een NPS vast te stellen is de persoon aan een uitgebreid interview en psychologischetests en vragenlijsten te onderwerpen. Deze diagnose gebeurt altijd nauwkeurig door een gespecialiseerde arts (psychiater) en volgens geldende richtlijnen. 

Is narcisme te genezen?

Narcisme is een stoornis in de persoonlijkheid, géén ziekte en is bijgevolg ongeneeslijk. Wél kan de narcist zijn narcistisch gedrag veranderen door nieuwe cognitieve vaardigheden aan te leren. Volgens wetenschappelijk onderzoek is de kans evenwel bijzonder klein dat een narcist effectief te stap zet tot gedragsverandering omdat hij vindt dat er niets mis is met hem. 

Wanneer narcisten door hun partners verlaten worden, willen ze ineens wel professionele hulp inroepen. Tevergeefs, therapie houden ze niet lang vol. De belofte om te veranderen dient enkel om hun slachtoffers te manipuleren zodat zij hen niet verlaten. Bovendien is uit onderzoek gebleken dat persoonlijkheidskenmerkenmoeilijk te veranderen zijn.

Kan een narcist veranderen?

Psychopathische eigenschappen die kenmerkend zijn voor de NPS waaronder een gebrek aan gevoel en empathie, grootheidswaanzin, neiging tot gaslighting etc. zijn eigenschappen die uiterst moeilijk te veranderen zijn. 

Een ander onderzoek heeft uitgewezen dat narcisten die wel langdurige therapie volgen, nooit genezen en vroeg of laat in oude gedragspatronen hervallen aangezien zij het moeilijk vinden om hulp van anderen te aanvaarden en ze geneigd zijn alles tegen te spreken waardoor therapie zinloos wordt.

Als een narcist wil veranderen dan moet er een grote vorm van zelfkennis aanwezig zijn en introspectieplaatsvinden. Dit betekent dat de narcist objectief naar zijn eigen gedrag kan kijken en daar de verantwoordelijkheid voor neemt. Wanneer de narcist hiertoe in staat is, kan een eventuele therapievorm ondersteuning bieden maar dat vraagt van de narcist een zeer grote vorm van zelfdiscipline en verantwoordelijkheid: hij moet de therapie wekelijks volgen en dat voor de rest van zijn leven.