Posttraumatische stressstoornis (PTSS) is een psychische aandoening die ontstaat na het beleven van schokkende of traumatische gebeurtenissen. PTSS wordt doorgaans gelinkt aan een oorlog of aanslagen, terwijl de stoornis veel meer gezichten heeft. Zo kan posttraumatische stress ook voorkomen na een miskraam, een slechte jeugd een verkeersongeval of na narcistisch misbruik. Het is vaak moeilijk te diagnosticeren, waardoor slachtoffers soms jarenlang onwetend getriggerd worden. In ‘narcistisch misbruik en PTSS’ werpen we een licht op posttraumatische stress na een traumatische ervaring met een narcistische (ex)-partner.
Narcistisch misbruik en PTSS – Een onzichtbaar litteken
De oorzaak van PTSS is doorgaans door een heftige en schokkende ervaring of gebeurtenis. Het is dan ook logisch dat deze stoornis geregeld voorkomt bij militairen en politieagenten die opgeroepen worden in crisissituaties, maar ook bij slachtoffers van natuurrampen, ernstige ongevallen en seksueel of narcistisch misbruik.
Zo’n gebeurtenissen laten diepe littekens na op mentaal vlak. Wat minder bekend is, zijn de oorzaken die in se niet zo dramatisch lijken, maar door sommige personen wél als extreem worden ervaren. Als die emoties niet voldoende verwerkt worden dan is het resultaat hetzelfde.
Narcistisch misbruik en PTSS versus complexe PTSS
Wat we voornamelijk terugzien bij slachtoffers van narcistisch misbruik is complexe PTSS. Dit is een aandoening die wordt veroorzaakt door een langdurige en herhalende blootstelling aan extreem stressvolle situaties. De symptomen van PTSS lijken sterk op die van complexe PTSS. Maar toch zijn er verschillen in oorzaak als de symptomen die slachtoffers ervaren.
PTSS is het gevolg van één duidelijke traumatische of bedreigende gebeurtenis zoals bijvoorbeeld een ongeval, overval, natuurramp, gijzeling of mishandeling.
Complexe PTSS ontstaat daarentegen na een langdurige blootstelling aan een traumatische situaties. In dit geval het narcistisch misbruik. Concreet betekent dit een te lange blootstelling aan mensen of situaties die heftige stress of angst veroorzaken waar iemand niet aan kon ontsnappen of zich tegen kon verweren. Zonder dat er sprake is van één specifieke situatie zoals een natuurramp, ongeval, gijzeling, enzovoort.
Narcistisch misbruik en PTSS – De signalen
De symptomen van complexe PTSS zijn dezelfde als die van gewone PTSS maar worden nog extra aangevuld.
- moeite hebben om de emoties en gedrag te reguleren
- huilbuien en roekeloos gedrag
- dissociatie (losgekoppeld zijn van jezelf, je gevoelens of je lichaam)
- een verstoord zelfbeeld (gevoelens van schaamte en zelfhaat)
- een aangetast vermogen om relaties met anderen te vormen
- extreem wantrouwen nar anderen toe
- gevoelens van hopeloosheid, doelloosheid en uitzichtloosheid
- fysieke symptomen waarbij emotionele pijn converteert naar fysieke klachten zoals hoofdpijn, maag- en darmklachten, hoge bloeddruk, hartkloppingen, enzovoort.
PTSS en herbeleving
Het merendeel van de PTSS-patiënten kampt met een herbeleving van het trauma. Ook bij mensen die lijden aan complexe PTSS. Dat betekent dat dat gedachten, herinneringen of beelden van de gebeurtenis zich steeds weer opdringen. Patiënten reageren alsof die gebeurtenis opnieuw plaatsvindt.
Bovendien worden deze reacties veroorzaakt door een trigger, iets wat de herbeleving in gang zet zoals bepaalde geluiden, geuren, aanrakingen, woorden, enzovoort. De link is niet altijd duidelijk en slachtoffers hebben hun reactie dan ook meestal niet in de hand.
Wanneer ze geconfronteerd worden met een trigger maakt hun lichaam automatisch angst- en stresshormonen aan. Die geven op hun beurt aanleiding tot psychische, fysieke en emotionele uitingen zoals een versnelde hartslag, hyperventilatie, trillen, zweten,…
PTSS en ontwijkingsgedrag
Een ander gekend copingsmechanisme van (complexe) PTSS ontwijkingsgedrag. Na een tijdje hebben slachtoffers (onbewust) door wat de triggers zijn waardoor ze bepaalde mensenactiviteiten plaatsenbewust gaan vermijden. Dat zorgt ervoor dat ze zich sociaal gaan isoleren. Elke confrontatie met het trauma mondt uit vluchtgedrag, omdat het gewoon te pijnlijk is. Helaas kan er op die manier nooit een verwerking plaatsvinden.
PTSS en prikkelbaarheid
Mensen die kampen met PTSS hebben het moeilijk met kritiek. Ze reageren daar vaak heel explosief op, vooral wanneer ze geconfronteerd worden met de situatie die gelinkt is aan het trauma. Die woede-uitbarstingen zorgen voor concentratieproblemen, overdrevenwaakzaamheid én krampachtig reageren door angst.
Bijkomende symptomen van PTSS
Uiteraard verschillen de symptomen per individu. Hieronder tref je enkele bijkomende tekens die mogelijk op PTSS wijzen.
- slapeloosheid
- gevoelens van vervreemding
- afgevlakte gevoelens
- bindings- en verlatingsangst
- schuldgevoelens
- machteloosheid
- nachtmerries
- vergrote alertheid
- paniekaanvallen
- stemmingswisselingen
- laag zelfbeeld
- automutilatie (zelfverminking)
- gebruik van verdovende/verslavende middelen
PTSS en Eye Movement Desensitization & Reprocessing (EMDR)
Eye Movement Desensitization & Reprocessing (EMDR) is een succesvolle therapie die regelmatig wordt toegepast bij individuen die gebukt gaan onder PTSS. EMDR is wetenschappelijk onderbouwd en werd in 1989 ontwikkeld door DR. Francine Shapiro.
De techniek wordt gekenmerkt door de gekende ‘oogbewegingen’, maar dit is slechts een klein onderdeel van een sessie. EMDR is tegenwoordig het de meest doeltreffende behandeling op het gebied van psychisch trauma. De werkzaamheid werd inmiddels door officiële instanties erkend.
EMDR als traumatherapie
EMDR kan je beschouwen als een vorm van traumatherapie. De therapeut zal je vragen om je trauma zo helder mogelijk te omschrijven. Vervolgens gaan jullie samen terug naar die traumatische gebeurtenis via een beeld of gevoel die jij associeert met de gebeurtenis.
Tegelijkertijd zal de therapeut een afleidende stimulus gebruiken (dat kan een vinger zijn die van links naar rechts beweegt, licht of geluiden via een koptelefoon), die je met je ogen volgt. Op die manier worden er in je hersenen nieuwe ideeën, beelden en associaties opgeroepen.
Het doel hiervan is om ervoor te zorgen dat de herinneringen, beelden of associaties minder gevoelig (gedesensitiseerd) en uiteindelijk verwerkt worden. Hierdoor wordt het genezingsproces in gang gezet.
Wie mag EMDR toepassen?
Een belangrijke opmerking om aan te stippen is dat EMDR enkel mag uitgevoerd worden door een ervaringdeskundige die beschikt over een Masterdiploma in de Psychologie of Psychiatrie. Online vind je tal van therapeuten die EMDR aanbieden en zich louter baseren op de oogbewegingen, maar die verder geen kennis bezitten over de onderliggende psychotherapie.
Het is belangrijk dat de therapeut de juiste vragen stelt en een onderscheid kan maken tussen wie wel en wie niet ontvankelijk is voor EMDR. Laat je dus uitsluitend door een professional behandelen!
Dit vind je wellicht ook interessant
Narcistische ouders en de negatieve effecten voor de emotionele ontwikkeling van kinderen
Narcistisch gedrag herkennen – De antagonistische kenmerken
7 dingen waar narcisten niet tegen kunnen
Relatieproblemen oplossen: Een gecreëerde illusie van een liefdesrelatie
Hoe ziet een narcist de wereld? Ontdek de narcistische belevingswereld
Gaslighting en narcisme – De narcist ontmaskerd
Een narcistische relatie: verstrikt in het web van de narcist
Leven met een narcist – De impact van een narcistische relatie
Hechtingsstijlen en relaties
